“We hebben koers gehouden in een ongekend uitdagend jaar”

Terwijl corona de wereldeconomie in een crisis stortte, herstelden de beurzen na een historisch diepe val. 2020 was een jaar van uitersten. Maar wat betekende de pandemie voor SSPF?

“In 2020 is een nieuwe Asset Liability Management -studie (ALM) opgestart. Het doel van de ALM is om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van rechten en verplichtingen van het pensioenfonds, en de beleggingen daarop af te stemmen.  Hierbij wordt eens in de drie jaar bepaald hoe de bezittingen (assets) en de verplichtingen (liabilities) zo goed mogelijk kunnen worden beheerd. Aan het begin van zo’n proces kijk je altijd eerst naar de beleggingsovertuigingen en je risicohouding. Op basis van onderzoek door middel van een enquête onder de bestuursleden en diverse dialogen en workshops, hebben we de investment beliefs tegen het licht gehouden en geactualiseerd. De nieuwe investment beliefs zijn uitgebreider en nog concreter uitgewerkt dan de vorige.”

“De investment beliefs beschrijven wat ons drijft en moeten het hele spectrum van de portefeuille dekken. Bovendien waren er relatief veel nieuwe bestuurders aan boord. Door die frisse blik was het extra interessant om de overtuigingen nog eens grondig tegen het licht te houden.”

“Door tegenspraak te organiseren willen we tunnelvisie voorkomen. Daarom krijgt het bestuur, dat verantwoordelijk is voor de belangrijkste beleggingsbeslissingen, meer advies dan alleen van de bestaande deskundigen. Experts zijn namelijk nogal eens geneigd het absolute geloof te hebben in hun advies. Om vernauwing van het blikveld te beletten, is tegenwicht nodig. Het horen van andere, tegenovergestelde, soms dwarse standpunten. Hierdoor ontstaan discussies, waarmee de uitwisseling van inzichten en de kwaliteit van de beslissingen wordt verhoogd.”

“We zetten grote
stappen voorwaarts”

“Er zijn op beleggingsgebied geen grote beslissingen genomen, maar wat je in deze crisis wel zag, is dat er heel afgewogen keuzes werden gemaakt. Zo is direct na het uitbreken van de coronapandemie in Europa met veel uiteenlopende scenario’s gewerkt om de impact daarvan en van mogelijke mitigerende maatregelen op de dekkingsgraad te analyseren. Daarvoor hebben we naast onze eigen scenario’s ook gekeken welke, met name negatieve, scenario’s extern werden opgesteld. Puur om uit te rekenen of we zo’n scenario aan zouden kunnen en wanneer het moment zou zijn om die impact op ons fonds te mitigeren.”  

“Op vrijdag 28 februari waren de beurzen al heftig in beweging. Tijdens de beleggingscommissievergadering op maandag 2 maart hebben we onmiddellijk afgesproken zeer kort op de bal te spelen en wekelijks – en dat werd al gauw twee keer per week- de ontwikkelingen te volgen conform ons crisismanagement protocol.”

“Allerminst. Onze beleggingsportefeuille is in relatie tot de verplichtingen robuust samengesteld. Dit is ook de reden dat je in ALM-studies rekening houdt met uiteenlopende scenario’s: de diversificatie van de investeringen in een gespreide portefeuille bewees wederom haar nut. Dus wat je in zo’n crisissituatie vooral doet, op het moment dat de beurs onderuitgaat, is de rente nauwlettend in de gaten houden. Die heeft met name grote invloed op de dekkingsgraad. Verrassend genoeg bleef de rente dankzij het stabiliserende grote ingrijpen door centrale banken redelijk constant, terwijl de aandelenmarkt de snelste correctie en herstel ooit vertoonde. Het voorkomen van de zogenaamde ‘action bias’ (neiging tot overhaast ingrijpen), was dus het devies."

“Door niet in te grijpen, behalve te herbalanceren, hebben we de hele rit van de beurzen weer omhoog meegemaakt. Met als gevolg een positief resultaat op onze ‘return seeking assets’. Dat zijn de meest risicovolle investeringen in onze portefeuille, zoals aandelen.”

“Overduidelijk. Het eerste wat je doet is veiligstellen dat de mensen en de organisatie blijven functioneren, zoals op tijd de pensioenen uitbetalen. Dat is uitstekend verlopen.”

“In de zomer van 2019 was er een crisismanagementsituatie gesimuleerd. Op basis van die uitkomsten waren beleid en protocol verder aangescherpt. Toen de pandemie uitbrak, lag de opstelling klaar en wist iedereen wat er gedaan moest worden. Ik ben relatief nieuw bij Shell, maar dit zit echt heel grondig voorbereid in elkaar. Zelfs de omschakeling naar thuiswerken verliep vlotjes. Onze gedisciplineerde manier van werken heeft zich bewezen.”

“Omdat de oude economie harder wordt geraakt dan de nieuwe economie, zal de vernieuwing waarschijnlijk nog sneller gaan. Ons consumptiegedrag, maar ook het gedrag van beurzen en bedrijven, is veranderd doordat we de hele dag op de digitale snelweg zijn, in plaats van de echte snelweg. Plotseling is IT meer dan nodig. Tegelijkertijd wordt er veel minder autogereden of gevlogen en daardoor is de vraag naar energie sterk afgenomen. Ook de behoefte aan grote kantoorgebouwen lijkt weg. Terwijl de farmacie en de technologie enorm van de crisis profiteren. De verschillen tussen bepaalde sectoren, maar ook regio’s zijn daardoor gigantisch.”

“Op de beurs was het effect van de pandemie maar van korte duur. Eerst een heftige reactie op de plotseling stilvallende economie, maar daarna was het één stijgende lijn naar boven tot het einde van het jaar. Overheden bleken bereid om de schulden te laten oplopen en centrale banken zorgden met hun monetaire steun voor voldoende liquiditeit. En anders dan in de financiële crisis van 2008, werd er niet ellenlang gediscussieerd over renteverlagingen, noodfaciliteiten en steunaankopen… Alles stond er in no time. Hierdoor zijn er ook weinig bedrijven failliet gegaan. Mede daardoor hebben de financiële markten snel ingeschat dat dit een tijdelijke schok was met andere gevolgen voor de lange termijn.” 

“Al eerder is gebleken dat bewegingen op de kapitaalmarkten niet altijd overeenkomen met de economische realiteit. Dat is voor een deel ook wel te verklaren. Onder de beursgenoteerde ondernemingen mis je een belangrijk deel van de Mkb-bedrijven die nu juist heel hard worden geraakt. Maar de economische malaise is er wel degelijk. Wereldwijd is alleen de economie van China gegroeid.”

“Op een ouderwetse manier beleggen, het zoeken naar waarde-aandelen, blijkt uit de tijd. Aan de andere kant zijn aandelen met een hoog dividend en enigszins stabiele koers enorm gewild. Dat geldt ook voor aandelen die in koers zijn gestegen en momentum hebben. Daarnaast zijn de grote technologiebedrijven zoals Facebook, Amazon en Apple, maar ook Alibaba en Tencent samen nog nooit zo dominant geweest. Zowel op de beurs als in de economie. Automerk Tesla is nu al tweeduizend keer de winst waard. De vraag is, hoe dat zal zijn over 5-10 jaar? Verder hebben we in de crisis nieuwe investeerders gezien. Er zijn nog nooit zoveel beleggingsrekeningen door consumenten geopend. Veelal door een generatie zonder al te veel historisch besef. Men koopt een aandeel Apple ongeacht de hoge waardering, gewoon omdat het een mooi bedrijf is. Zo’n zelfde ontwikkeling hebben we eerder gezien in de dot-com bubbel, begin 2000. ”  

“Brexit, de Europese begroting, maar natuurlijk ook het handelsconflict tussen Amerika en China. Dat conflict verscherpte alleen maar door de pandemie. Gelukkig zijn we het jaar uitgegaan met de Amerikaanse verkiezingen. Die bieden hoop op een andere tijd. Natuurlijk was Trump pro-business, dat had een positief effect op de beurzen, maar nu is het interessant om te zien wat er gebeurt als je een socialere politiek krijgt. Want het verschil tussen arm en rijk is nog nooit zo groot geweest en in Amerika zie je waar dat experiment toe kan leiden: grote onrust, verdeeldheid en politieke instabiliteit. Op langere termijn is dit niet goed voor internationale handel en economische ontwikkeling.”

“Met name hoe het zal uitpakken voor de rente en de inflatie. Tot nog toe is de renteontwikkeling heel beheerst verlopen en de inflatie blijft al jaren uit, maar toch blijft de vraag: voor hoelang nog? Met name de rente vinden wij op dit moment moeilijk te voorzien en eigenlijk geldt dat ook voor de inflatie. De rente staat nu stabiel op nul, maar kan verder zakken. Inflatie komt dichterbij als de overheden de vraaguitval in de markt blijven compenseren door rechtstreeks geld te geven aan consumenten en daarin misschien doorschieten.”

“Het is een functionele indeling. Feitelijk is de gehele portefeuille erop gericht alle verplichtingen na te kunnen komen. We hebben deze zo ingedeeld dat je een gedeelte hebt dat er echt toe dient om de rentegevoeligheid van de verplichtingen te matchen, in plaats van zoveel mogelijk rendement te maken. Dit zijn de matching assets- en de liquidity & investment grade assets-portefeuille. De derde portefeuille, 54 procent van het totale belegde vermogen van SSPF, bestaat uit return seeking assets. Deze portefeuille moet precies doen wat de naam zegt: rendement leveren met een breed gespreid scala aan aandelen, hoogrentende obligaties, hedgefunds en private equity.”

“Hedgefunds springen eruit. Er wordt vaak gediscussieerd over het nut ervan, maar in 2020 hebben ze dankzij een hoog absoluut rendement een belangrijke bijdrage aan de stabiliteit en hoogte van ons rendement geleverd.”

“Zorg is een groot woord, maar vastgoed heeft onze aandacht. Overigens zijn daar ook weer kansen; met distributiecentra in de logistiek gaat het bijvoorbeeld weer heel goed.”

“Er is veel om naar uit te kijken. Vaccins hebben het vertrouwen een boost gegeven. Vooralsnog zijn we gematigd positief. Zorgen over hoge waarderingen, inflatie en de renteontwikkeling zijn er echter wel degelijk. De hamvraag is wat centrale banken doen als de inflatie gaat oplopen. Gaan ze dan de rente verhogen, of meer ruimte geven om de inflatie op te laten lopen? Met de schulden die overheden hebben gemaakt zou je zeggen dat het gunstig is als de rente laag blijft. Maar toch, we hebben een financieel bouwwerk dat best fragiel is. Er zijn hoge schulden en rentestijgingen kunnen door veel bedrijven en partijen niet gedragen worden. De pandemie heeft duidelijk gemaakt dat buffers in ieder geval groter moeten zijn. In de financiële crisis hadden banken te weinig reserves, nu zie je dat we meer voorraden moeten hebben in de toeleveringsketens, economieën en bedrijven. Dat betekent dat we iets minder efficiënt zullen worden en daardoor wellicht niet zo hard kunnen groeien.”